Kortyzol (hydrokortyzon) to hormon steroidowy wytwarzany przez parzysty narząd – nadnercza, które znajdują się nad nerkami. Hormon jest wytwarzany w części korowej gruczołów nadnerczowych. Kortyzon uczestniczy w regulacji odpowiedzi stresowej organizmu i pełni bardzo wiele różnych funkcji w organizmie: kontroluje poziom cukru we krwi, reguluje ciśnienie krwi, zwalcza infekcje, reguluje metabolizm białkowo-węglowodanowy, uwalnia glukozę z krwi. Badanie stężenia hydrokortyzonu w próbce moczu\DZM to badanie przeprowadzone w celu określenia dobowego stężenia hormonu stresu.
Kortyzol jest hormonem, którego poziom zależy od pory dnia. Najwyższy poziom możemy obserwować około godziny 08.00-09.00, najniższy poziom stężenia hormonu obserwuje się w późnych godzinach wieczorowych. Osoby, które borykają się z zaburzeniem rytmu okołodobowego, często doświadczają zaburzenia wydzielania hormonu stresu (podwyższony\obniżony poziom kortyzolu).
W celu zbadania stężenia kortyzolu lekarz może zlecić wykonanie badania zarówno z próbki krwi, jak i z moczu czy śliny. W przypadku badania próbki moczu, konieczne jest zbieranie moczu w ciągu 24 godzin. Jeżeli z kolei chodzi o badania we krwi czy śliny, to próbki pobierane są albo rano, albo wieczorem. Niektóre osoby bardzo się stresują podczas pobierania próbki krwi, a jak wiadomo, kortyzol wydziela się w dużych ilościach w sytuacjach stresowych, dlatego wyniki badania stężenia hormonu z próbki krwi mogą być fałszywe.
Spis Treści
Kortyzol – kiedy lekarz może zlecić badanie jego poziomu?
Lekarz może zlecić wykonanie badania stężenia kortyzolu w dobowej zbiórce moczu, jeżeli pacjent ma objawy jednej z chorób nadnerczy: pierwotna niedoczynność kory nadnerczy, wtórna niedoczynność, zespół Cushinga.
Objawy nadmiaru kortyzolu – zespół Cushinga:
- oddawanie nadmiernej ilości moczu
- wzmożone pragnienie
- gromadzenie się tkanki tłuszczowej, szczególnie w okolicach brzucha i górnej części ciała
- rozstępy o barwie różowej czy fioletowej
- przyrost masy ciała
- uczucie zmęczenia
- osłabienie mięśni
- ścieńczenie skóry, które przyczynia się do częstego pojawiania się siniaków na ciele
- w przypadku kobiet: nieregularne miesiączki, nadmierne owłosienie
- u dzieci: zahamowanie wzrastania, zaburzenia psychiczne.
Symptomy niedoczynności kory nadnerczy – cisawica, wtórna niedoczynność kory nadnerczy
Początkowo choroba Addisona i wtórna niedoczynność nadnerczy nie dają nasilonych objawów. Z czasem jednak stan pacjenta się pogarsza, szczególnie w sytuacjach stresowych, dlatego tak ważne jest wcześnie rozpoznanie choroby i podjęcie właściwego leczenia.
Objawy, które sygnalizują choroby niedoczynności kory nadnerczy:
- utrata masy ciała
- zmęczenie
- zawroty głowy
- osłabienie mięśni
- ból brzucha
- biegunka
- zaparcia
- ciemne zabarwienie skóry
- bielactwo.
Symptomy ostrej niedoczynności kory nadnerczy (kryzys Addisona):
- osłabienie, zmęczenie
- dezorientacja
- stany lękowe
- utrata przytomności
- gorączka
- nagły ból w dolnej części pleców, brzucha lub kończyn dolnych.
Ostry przełom nadnerczowy jest stanem, zagrażającym życiu, dlatego wymaga interwencji lekarskiej.
Jak przygotować się do badania stężenia kortyzolu w DZM (dobowa zbiórka moczu)?
Ważne, aby poinformować lekarza o przyjmowanych lekach na receptę lub dostępnych bez recepty. Następujące leki mogą wpływać na wynik badania stężenia kortyzolu w moczu:
- diuretyki
- estrogeny
- glukokortykoidy
- ketokonazol
- trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne.
Przed badaniem lekarz prawdopodobnie zleci zaprzestanie przyjmowania leków, ale nie warto odstawiać leków na własną rękę, bez zaleceń lekarskich.
Jak wygląda badanie stężenia kortyzolu w DZM?
Badanie stężenia kortyzolu w DZM to bezpieczny i bezbolesny zabieg, który polega na zbieraniu moczu do specjalnego pojemniczka w ciągu 24 godzin, po czym mocz zostaje skierowany na badanie laboratoryjne w celu określenia poziomu kortyzolu.
Jak prawidłowo zbierać mocz?
- Pacjent oddaje pierwszy mocz do toalety (nie powinno się pierwszej porannej próbki zbierać do pojemnika);
- do pojemnika należy zbierać kolejne porcje moczu aż do następnego dnia, przechowując pojemnik w chłodnym miejscu;
- w następnym dniu musisz zebrać poranny mocz do pojemnika;
- następnie pojemnik z moczem zostaje skierowany na badanie.
Wyniki badania kortyzolu:
- norma – 80-120 µg/24h
- odchylenia od normy mogą wskazywać na cisawicę (poniżej normy), zespół Cushinga, hipoglikemię (powyżej normy).
